Tim Burton: Η Πρώτη Εικοσαετία

Αν μπορούσαμε να δώσουμε πρόσωπο στην λέξη “Σκηνοθέτης” τότε σίγουρα ένα απ’ όλα που θα διαλέγαμε, θα ήταν το δικό του. Αναλύοντας την σύνθετη αυτή λέξη, παρατηρούμε ότι κυριολεκτικά ο σκηνοθέτης είναι αυτός που “θέτει” (απ’ το αρχαιοελληνικό τίθημι = βάζω, τοποθετώ) τις σκηνές με τέτοια σειρά και τρόπο έτσι ώστε να μας πει την ιστορία του, βάζοντας την προσωπική του πινελιά.

Τον αποκαλούν Ο Σκοτεινός Παραμυθάς και όχι άδικα, μιας και είναι αυτός που μας ξενάγησε σε μέρη απόκοσμα, αποκρουστικά, σκοτεινά και αραχνιασμένα. Όμως είναι και αυτός που με την διαφορετικότητα του έντυσε τον τρόμο με το πέπλο της μελαγχολίας, δημιουργώντας καλόγουστα σκοτεινά παραμύθια. Μπορεί να μην θυμάστε μερικοί το όνομά του (πράγμα αδύνατον), αλλά έχετε όλοι δει έστω και μια απ’ τις πολλές και υπέροχες ταινίες του, εμπειρία που δεν ξεχάσατε ποτέ. Θα μου επιτρέψετε λοιπόν, μιας και από μικρή είμαι μεγάλη θαυμάστρια του, να σας πάω ένα ταξίδι στην χώρα του Tim Burton.

 

 

Ο Τιμόθεος (Timothy – Walter) Burton, γεννήθηκε στο Burbank της California των Ηνωμένων Πολιτειών, την ζεστή Αυγουστιάτικη 25η ημέρα του 1958. Η καταγωγή του είναι σχεδόν απ’ όλον τον κόσμο αφού μετράμε περίπου 8 χώρες απ’ τις οποίες έχει ρίζες. Μιλάμε για μια μίξη από Αγγλία – Σκωτία – Γερμανία – Νορβηγία – Σουηδία – Κροατία – Ολλανδία και Γαλλία. Από μικρός έδειξε την κλίση του προς τα καλλιτεχνικά, περνώντας πολύ χρόνο σχεδιάζοντας γελοιογραφίες. Το ταλέντο του αναγνωρίστηκε όταν ακόμα ήταν στην ενάτη τάξη, κερδίζοντας ένα βραβείο για μια αφίσα που αφορούσε τα απορριμματοφόρα όπου μια τοπική εταιρία έβαλε την αφίσα του στα οχήματα της για έναν χρόνο. Μετά την αποφοίτηση του απ’ το γυμνάσιο παρακολούθησε την Σχολή Καλών Τεχνών της California, όπου και αποφοίτησέ. Παιδικό του όνειρο ήταν να φορέσει το κουστούμι ενός τέρατος και να καταστρέψει το Τόκιο αλλά εφόσον δεν μπόρεσε να γίνει ο Godzilla έγινε animator στην Disney, μιας και όλοι οι απόφοιτοι της σχολής ενσωματώνονταν στην εταιρία.

Η σκηνοθετική του πορεία ξεκινά με ταινίες μικρού μήκους φτιαγμένες με την τεχνική του stop–motion και άλλες με εκείνη των 8mm, ενώ ήταν όλες βουβές και ασπρόμαυρες. Η πρώτη του ταινία (short film) ήταν το “The Island of Doctor Agor” το μακρινό 1971, ενώ ακολούθησαν άλλες οκτώ για να φτάσουμε αισίως στο 1982 και να παρακολουθήσουμε την επίσης μικρού μήκους ταινία του με ήχο, το “Vincent“.

Παρακολούθησε εδώ το Vincent με υπότιτλους

Από εδώ ξεκινάμε το φανταστικό ταξίδι στην Χώρα του. Ο Τιμόθεος (θα τον αποκαλώ έτσι γιατί τον νιώθω δικό μου άνθρωπο), πέρασε αρκετό καιρό απ’ την παιδική του ηλικία παρακολουθώντας ταινίες του Vincent Price και του Christopher Lee αποκτώντας έτσι μια εμμονή με τις ταινίες τρόμου. Όπως ήταν φυσικό αυτοί οι δύο τεράστιοι ηθοποιοί, μιας και ήταν οι αγαπημένοι του, ήταν και αυτοί που του μετέδωσαν το “μικρόβιο” για ν’ αναπτύξει το γοτθικό, σκοτεινό-εκκεντρικό περιβάλλον των μετέπειτα ταινιών του. Έτσι η μικρού μήκους ταινία “Vincent” περιγράφει την εμμονή ενός πιτσιρίκου που είναι πεπεισμένος πως είναι ο Vincent Price. Ένα υπέροχο βίντεο με χαρακτηριστικό λυρισμό που παραπέμπει στον Edgar Allan Poe, μιας και η εμφάνιση του μικρού τον θυμίζει πολύ, αλλά και επειδή στο τέλος γίνεται μια σαφή αναφορά στον ποιητή. Δεν θα μπορούσε ως μέγας θαυμαστής του Poe, να μην αποδώσει στο πρώτο του εγχείρημα (με ήχο) τον ποιητικό ρυθμό του και να το ολοκληρώσει βάζοντας αφηγητή της ιστορίας τον ίδιο τον Vincent Price!

Τα επόμενα τέσσερα χρόνια έφτιαξε άλλες δύο ταινίες μικρού μήκους και μια τηλεοπτική μεταφορά του παραμυθιού “Hansel and Gretel“, αλλά το 1984 δημιουργεί την πρώτη του live-action ταινία σε εκδοχή μικρού μήκους, το “Frankenweenie“. Η μισάωρη αυτή ταινία, κρίθηκε ακατάλληλη για παιδιά και δεν κυκλοφόρησε. Όμως το βλέμμα του ηθοποιού Paul Reubens που παρακολούθησε τον Frankenweenie, τον έκανε να πιστέψει στο ταλέντο του Τιμόθεου προτείνοντας του να τον σκηνοθετήσει στην πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, “Pee Wee’s Big Adventure“. Εδώ θα δούμε τις περιπέτειες του Pee Wee, ψάχνοντας να βρει το ποδήλατο του που του το είχαν κλέψει. Η ταινία γνώρισε μεγάλη αποδοχή και ο Τιμόθεος έγινε αρκετά δημοφιλής. Η ταινία αυτή είναι η πρώτη του με… τόσο πολύ χρώμα και φως, ενώ στο σύνολο της δεν φαίνεται αρκετά η πινελιά του. Ξεχωρίζουμε όμως αυτό που κάνει πάντοτε στις ταινίες του: τον κεντρικό-εκκεντρικό χαρακτήρα, που είναι αντισυμβατικός και παρεξηγημένος.

Το 1986 θα τον βρει δημιουργώντας κάποια τηλεοπτικά επεισόδιά για να ξεκινήσει από το 1988 και μετά η εκπληκτική Burton-ική περίοδος που όλοι γνωρίσαμε και αγαπήσαμε. Ο πρώτος θόρυβος για το τι θα επακολουθούσε έγινε απ’ την ταινία “Beetlejuice” με τον Michael Keaton να φοράει το κουστούμι με τις ασπρόμαυρες ρίγες (οι ρίγες είναι το φετίχ του Τιμόθεου), κάνοντας μας άνω κάτω, ζωντανούς και νεκρούς. Μια υπέροχη κωμωδία φαντασίας, που εξιστορεί τα προβλήματα των νεκρών και την γραφειοκρατία που επικρατεί στον άλλο κόσμο. Η ταινία απέσπασε Όσκαρ για καλύτερο μακιγιάζ και στο κάστ βρίσκουμε επίσης τους Alec Baldwin, την Geena Davis και την (τότε δεκαεφτάχρονη) Winona Ryder.

Η συνέχεια γίνεται πιο δυναμική με την σκηνοθεσία του στο “Batman“. Το 1989 ο Burton ήταν μόλις 31 χρονών, κάτι το οποίο τον κατέταξε ως τον νεαρότερο σκηνοθέτη της σειράς ταινιών του σκοτεινού ιππότη. Η ατμόσφαιρά του comic ήρωα ταιριάζει απόλυτα στον Τιμόθεο, μιας και το καλλιτεχνικό του όραμα είναι συνηθισμένο από νυχτερίδες κι αράχνες, ενώ το αποτέλεσμα είναι μοναδικό για την τότε εποχή. Θεωρώ περιττό να αναφέρω την υπόθεση της ταινίας, μιας και την ιστορία όλοι λίγο πολύ την γνωρίζουμε, αυτό όμως που ίσως δεν ξέρετε είναι πως ο Αμερικανός σκηνοθέτης την θεωρούσε βαρετή. Κράτησε σαν βασικό πρωταγωνιστή τον Michael Keaton, προσθέτοντας δυνατά ονόματα όπως τον Jack Nicholson, την Kim Basinger και τον αγαπημένο του Michael Gough.

Την επόμενη χρονιά (1991), μας χαρίζει το αξέχαστο ρομαντικό-δραματικό παραμύθι φαντασίας “Edward Scissorhands“, κεντημένο απ’ τα χεράκια του. Κρατώντας τον (αγαπημένο σε όλους) Vincent Price για μια τελευταία παρουσία του στο χώρο μιας και δυο χρόνια μετά απεβίωσε (υπέφερε από εμφύσημα, ως αποτέλεσμα του ότι ήταν ισόβιος καπνιστής αλλά έπασχε και από την νόσο του Πάρκινσον). Τα συμπτώματα της αρρώστιας του Price ήταν ιδιαιτέρως έντονα κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων του Ψαλιδοχέρη, καθιστώντας απαραίτητο τον περιορισμό του ρόλου του. Έτσι, στο cast ο Burton προσθέτει τον υπέροχο Johnny Depp, τοποθετώντας τον στον ρόλο του κεντρικού ήρωα και αφήνει στο πλευρό του την Winona Ryder, να μας αφηγηθεί το υπέροχο παραμύθι του. Ο Edward είναι η εφεύρεση ενός επιστήμονα της περιοχής, που μετά τον θάνατό του έμεινε μόνος και “μισοτελειωμένος” στην απομονωμένη έπαυλη του στον λόφο πέρα απ’ την πόλη. Κάποια στιγμή όμως θα κατέβει στον “πολιτισμένο” κόσμο, ανακαλύπτοντας ότι οι πιο σκοτεινοί άνθρωποι είναι αυτοί που ζουν στο φως της ημέρας. Αυτή η ταινία είναι η αφετηρία μιας υπέροχης συνεργασίας μεταξύ Burton και Depp, αλλά και η αρχή μιας φιλίας και κουμπαριάς (ο ηθοποιός είναι νονός του υιού Burton).

Ο κινηματογραφικός του οίστρος δεν σταματά και την επόμενη κιόλας χρονιά σκηνοθετεί την συνέχεια της νυχτερίδας που όλοι αγαπήσαμε, στο “Batman Returns“. Είναι πρώτη του ταινία με Dolby Digital ήχο, αλλά και η πρώτη που σκηνοθετεί ως δεύτερη στη σειρά, μιας και στις αρχές του έχει να μην αναλαμβάνει sequels. Έχοντας ακόμα ένα παραπάνω ενδιαφέρον με την προσθήκη της Catwoman (Michelle Pfeiffer), θα σας πω ότι ο Τιμόθεος μισεί τις γάτες και σε κάποιο πλάνο έπρεπε να υπάρξουν πολλές. Για να τις κάνει λοιπόν να συνεργαστούν, τις δελέασε με αρκετό τόνο που τοποθέτησε γύρω απ’ την Michelle Pfeiffer. Ο Burton πάντα σκιτσάρει τους κακούς της ταινίας του πριν τα γυρισμάτα, με οδηγό την φαντασία του και το περίεργο είναι πως εμφανισιακά οι χαρακτήρες στην τελική κόπια είναι ακριβώς ίδιοι με τα σχέδια του. Αυτό ακριβώς συνέβη και στην περίπτωση του Πιγκουίνου, που ως καινούρια προσθήκη στο cast (παρέμειναν βασικοί οι Michael Keaton & Michael Gough) βρίσκουμε τον εκπληκτικό Dani DeVito!