I Am Not Your Negro (2017)

Το υποψήφιο για Όσκαρ ντοκιμαντέρ του Raoul Peck, βασισμένο σε ανολοκλήρωτα κείμενα του συγγραφέα James Baldwin (Go Tell It to the Mountain, The Fire Next Time) με αφήγηση του Samuel L. Jackson. To I Am Not Your Negro καταγράφει την ιστορία του ρατσισμού στις ΗΠΑ μέσω των αναμνήσεων του Baldwin από τους φίλους του και ηγέτες του κινήματος ανθρωπίνων δικαιωμάτων Medgar Evers, Malcolm X και Martin Luther King Jr., καθώς και προσωπικών του παρατηρήσεων της αμερικανικής ιστορίας.

Ένας από τους αξιόλογους συγγραφείς της εποχής του, ο James Baldwin ήταν μία από τις σημαντικότερες φωνές του κινήματος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτοχαρακτηρισμένος ως παρατηρητής και καταγραφέας του κινήματος, χρησιμοποίησε τον καυστικό και οξύ του λόγο για να καταδικάσει τον εθνικισμό και τον ρατσισμό, σχολιάζοντας τις φυλετικές σχέσεις στις ΗΠΑ. Στο τραυματικό “στάδιο του καθρέφτη” για τους Αφροαμερικανούς του 20ου αιώνα αναφέρει: “όταν είναι παιδιά ζητωκραυγάζουν και συνταυτίζονται με τους λευκούς ήρωες και ηρωίδες της κουλτούρας του Χόλιγουντ• σοκάρονται όταν μετά δουν τον εαυτό τους στον καθρέφτη και αντιληφθούν ότι είναι διαφορετικοί από τους λευκούς σταρ, μοιάζοντας περισσότερο στους κακούς των ταινιών και στους Ινδιάνους που γιουχάρουν”.

Ο χωροχρόνος του ντοκιμαντέρ είναι οι ΗΠΑ των μέσων της δεκαετίας του ’50 μέχρι το 1968 και τη δολοφονία του Martin Luther King. Πέρα από το προσωπικό σχόλιο και τις παρατηρήσεις του Baldwin, η αφήγηση επικεντρώνεται στις ζωές, στις δράσεις και στις δολοφονίες των τριών ηγετών του κινήματος ανθρωπίνων δικαιωμάτων: Medgar Evers, Malcolm X και Martin Luther King.

Ο Medgar Evers ήταν ένας ακτιβιστής και βετεράνος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου που προσπάθησε να ανατρέψει την πολιτική διαχωρισμού των Αφροαμερικανών από τους λευκούς στο πανεπιστήμιο του Μισισίπι και να θεσπίσει κοινωνική ισότητα και δικαιώματα ψήφου. Ήταν ενεργός στο κίνημα από την αρχή της δεκαετίας του ’50 μέχρι το 1963, όταν δολοφονήθηκε από ένα μέλος της ΚΚΚ.

O Malcolm X ήταν μία από τις πιο αμφιλεγόμενες μορφές του κινήματος. Οι χαρακτηρισμοί προς αυτόν ποικίλουν: από τον πιο θαρραλέο υπερασπιστή των δικαιωμάτων των Αφροαμερικανών που καταδίκασε δριμύτατα τη “λευκή Αμερική” μέχρι έναν ιεροκήρυκα ρατσισμού και βίας. Ασπάστηκε σε νεαρή ηλικία τον μουσουλμανισμό και έγινε μέλος του Έθνους του Ισλάμ, ενώ κατά με τη δράση του παρότρυνε την αφροαμερικανική υπεροχή, τον πλήρη διαχωρισμό μαύρων και λευκών, και ήρθε σε ευθεία κόντρα με τον Martin Luther King. Το 1964 εμφανίστηκε απογοητευμένος από το Έθνος του Ισλάμ και απέρριψε τις πεποιθήσεις του. Κατέληξαν να έχουν την ίδια θέση με τον King, αλλά δολοφονήθηκε από τρία μέλη του Έθνους του Ισλάμ το 1965.

O Martin Luther King ήταν ίσως ο πιο γνωστός εκπρόσωπος του κινήματος• υπερασπίστηκε παθιασμένα τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των Αφροαμερικανών, προάγοντας τη “μη βία” και την κοινωνική ανυπακοή. Οργάνωσε κάποιες από τις πολυπληθέστερες ειρηνικές πορείες διαμαρτυρίας στην ιστορία των ΗΠΑ: στο Μπέρμινχαμ, στη Σέλμα και στην Ουάσινγκτον. Δολοφονήθηκε το 1969 και ο θάνατός του συντάραξε την Αμερική με δεκάδες ταραχές να ξεσπούν σε κάθε γωνιά της χώρας.

Το ντοκιμαντέρ σίγουρα θα αγγίξει παραπάνω τους Αμερικανούς θεατές, παρά τους Έλληνες και του Ευρωπαίους. Όπως λέει και ο James Baldwin: “η ιστορία του νέγρου στην Αμερική, είναι η ιστορία της ίδιας της Αμερικής. Δεν είναι μια όμορφη ιστορία”. Αν όμως κάποιος δεν μπορεί να εντοπίσει παραλληλισμούς στην αντιμετώπιση των Αφροαμερικανών μισό αιώνα πριν και στη σημερινή αντιμετώπιση πολλών μειονοτήτων, είτε είναι ψεύτης είτε κάτι χειρότερο.