Η ταινία ακολουθεί την ιστορία του Ναπολέων Σουκατζίδη, ο οποίος διετέλεσε διερμηνέας, κατά την κράτηση του στο Χαϊδάρι από τους Ναζί και μετέφραζε στις ανακρίσεις. Μέσα από την ιστορία του, μαθαίνουμε γενικότερα για αυτά που βίωσαν οι κρατούμενοι των Γερμανών Ναζί κατά την περίοδο της κατοχής αλλά και για την ιστορία των διακοσίων ατόμων που εκτελέστηκαν στη 1η Μαΐου του 1944 στον τοίχο της Καισαριανής.
TI EΧΟΥΜΕ ΕΔΩ
Ο Παντελής Βούλγαρης επιστρέφει μετά από τέσσερα χρόνια με μία ταινία που ο ίδιος ομολόγησε ότι είχε στο μυαλό του αλλά και συνέλεγε πληροφορίες για αυτήν εδώ και αρκετά χρόνια. Η ταινία αγγίζει ένα ιστορικό γεγονός από τα πιο θλιβερά και ένα από τα μεγαλύτερα πολεμικά εγκλήματα, καθώς αφηγείται την μαζική εκτέλεση 200 Ελλήνων κομμουνιστών από τους Ναζί, ως αντίποινα για την δολοφονία τριών μελών των ΣΣ από αντάρτες στους Μολάους της Λακωνίας.
Ο σκηνοθέτης, κάνοντας εμφανέστατη την ιστορική του ενασχόληση μέσα από την προσωπική κριτική που κάνει και για άλλα γεγονότα που συνέβησαν εκείνη την περίοδο, παραθέτει μία σειρά από σκηνές σκληρού περιεχομένου και κακουχιών για τους κρατούμενους, τα οποία έχει συλλέξει από διαφορετικά σημεία κράτησης και τα θέτει στις γερμανικές φυλακές του Χαϊδαρίου. Επιπλέον, αν και η ταινία δείχνει να τάσσεται πολιτικά λόγω των ιδεολογικών πεποιθήσεων των πρωταγωνιστικών προσώπων δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν μία προπαγάνδα, διότι η ιστορικότητα της και το γεγονός το οποίο περιγράφει πρέπει να προβληματίζει και να αγγίζει όλες τις ιδεολογικές απόψεις.
Για ακόμη μία φορά, ο Παντελής Βούλγαρης σε συνεργασία με την σύζυγο του που επιμελείται το σενάριο, Ιωάννα Καρυστιάνη, κάνουν μία ευρωπαϊκού επιπέδου παραγωγή από τον εξοπλισμό μέχρι και τις ενδυμασίες. Η φωτογραφία της ταινίας απ τον Σίμο Σαρκετζή όπως και στην Μικρά Αγγλία “ντύνει” καταπληκτικά τα μελαγχολικά τοπία και πλάνα του σκηνοθέτη τοποθετώντας μας και εμάς και κάνοντάς μας “ένα” με την ψυχολογία των κρατουμένων.
Στα θετικά δεν μπορούν να μην συμπεριληφθούν τα πλούσια συναισθήματα που σου προκαλεί η ταινία από νωρίς κιόλας και καθ’ όλη την διάρκειά της, με κάποιες από τις σκηνές ( μερικές από τις οποίες κρύβουν ηθελημένα την υπερβολή ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο) να επιφέρουν ρίγος και ανατριχίλα. Επίσης, τροφή για σκέψη παρέχει η ηθική αμφισβήτηση του πρωταγωνιστή που γίνεται μέσα στην ταινία αλλά και το σθένος και η πίστη των πρωταγωνιστών σε μία ιδέα αυτή της ελευθερίας.
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Σκηνοθετικά η ταινία καλύπτεται από τον Παντελή Βούλγαρη έναν από τους κορυφαίους Έλληνες σκηνοθέτες, με ταινίες “διαμάντια” όπως οι Νύφες αλλά και άλλων επιτυχιών όπως η Μικρά Αγγλία και το Όλα είναι Δρόμος. Εδώ, ακολουθεί την κλασική αργή ροή του, με την πολύ ωραία και ιδιαίτερη κάλυψη του χώρου και του περιβάλλοντός, πράγμα που τον έχει καθιερώσει, χρησιμοποιώντας στο κλείσιμο των πλάνων και μερικές ευρηματικές γωνίες. Σεναριακά, η ταινία έχει ιστορικές αναφορές, δεν περιορίζεται όμως μόνο σε αυτές, έχοντας και κάποιες “μυθοπλασίες” που εξυπηρετούν την κινηματογραφική μεταφορά και διεγείρουν συναισθηματικά το κοινό, ενώ οι μακροσκελείς διάλογοι είναι περιορισμένοι.
Όσον αφορά τις ερμηνείες αυτές είναι πολύ καλές με τον Andre Henicke να ξεχωρίζει, καθώς είναι απολαυστικός αλλά και τον Ανδρέα Κωνσταντίνου να δίνει μία όχι και τόσο “ελληνική” ερμηνεία που δείχνει ελπιδοφόρα σημάδια για το μέλλον. Επιπλέον, ερμηνευτικά ξεχωρίζει και ο Τάσος Δήμας που μόνο το βλέμμα του σε κάποιες σκηνές δείχνει την “σύνδεση” που ανέπτυξε με τον ρόλο. Την μουσική επιμελείται ο Αλέξανδρος Βούλγαρης, υιός του σκηνοθέτη, η οποία με μικρές και αρκετά απλές “πινελιές” δρά πολύ όμορφα με τα πλάνα.
ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΤΟ ΔΩ
“Το τελευταίο σημείωμα” είναι ένα ακόμη όμορφο δημιούργημα του Παντελή Βούλγαρη με πολύ καλή γνώση της ιστορίας την οποία περιγράφει, πράγμα που αποδεικνύει την δουλεία που έχει αφιερωθεί για το τελικό αποτέλεσμα. Σχεδόν όλα τα τεχνικά της χαρακτηριστικά δείχνουν μία παραγωγή ευρωπαϊκού βεληνεκούς που θα είναι πραγματικά άδικο να μην κάνει και ένα βήμα στο εξωτερικό. Ο σκοπός της είναι προφανείς όπως και τα μηνύματα τα οποία αποπειράται να περάσει και ο σκληρός ρεαλισμός της για την πρόκληση συναισθημάτων στο κοινό είναι ο καλύτερος τρόπος για να επιτευχθούν τα παραπάνω.
Τέλος, θα ήθελα να κλείσω με αυτό που είπε ο κύριος Βούλγαρης πριν την ταινία, δηλαδή ότι αυτή δεν βγήκε για να θυμίσει στους παλαιότερους αλλά για να μάθει στους νέους, θα ήθελα όσο μου επιτρέπεται να διαφωνήσω, διότι αρκετά κοινωνικοπολιτικά γεγονότα της τωρινής ελληνικής πραγματικότητας δείχνουν ότι είναι ανάγκη κάποιοι μεγαλύτεροι να θυμηθούν εκείνα τα γεγονότα και να μάθουν από αυτά.
ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ
ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΤΙΤΛΟΣ
Το Τελευταίο Σημείωμα
ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΒΟΛΗ
26 Οκτωβρίου 2017
ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΒΟΛΗ (GR)
26 Οκτωβρίου 2017
ΔΙΑΡΚΕΙΑ
117 λεπτά