Ida (2013)

Η “Ιda” παρουσιάζει χαρακτηριστικά που πολλοί συνδέουν με τον ευρωπαϊκό, η γενικά με τον ανεξάρτητο κινηματογράφο. Έχοντας στατική κάμερα, μινιμαλιστικούς διαλόγους, off-center framing και ασπρόμαυρη εικόνα, πιστεύω ότι θα αφήσει αδιάφορο ένα σημαντικό κομμάτι του κοινού. Όπως και η ίδια η ταινία, έτσι και αυτή η κριτική απευθύνεται σε άτομα που μπορούν να δεχθούν τα παραπάνω στοιχεία ως “εργαλεία” της αφήγησης και όχι ως κάτι το δήθεν. Υπάρχουν ταινίες για όλα τα γούστα, και δεν χρειάζεται κάποια να θυσιάζει στοιχεία από το προσωπικό της ύφος για να γίνει ευρύτερα αποδεκτή (εφόσον αυτά εξυπηρετούν την ιστορία και δεν είναι αυτοσκοπός). Και η “Ida” συγκεκριμένα ανταμείφθηκε για τα ρίσκα που πήρε με 2 υποψηφιότητες για Όσκαρ, καλύτερης ξένης και καλύτερης φωτογραφίας.

Η ταινία μας λέει την ιστορία μιας νεαρής γυναίκας που πρέπει να συμβιβαστεί με το παρελθόν που μόλις ανακάλυψε ότι έχει. Η αναζήτηση της πίστης και της ταυτότητάς της παρουσιάζεται κυρίως με τη σκηνοθεσία και λιγότερο με διάλογο. Η κάμερα παραμένει κλειδωμένη στον τρίποδα και δε κινείται σε καμία (σχεδόν) σκηνή. Πολλές σκηνές ξεκινούν με παραδοσιακή σύνθεση, αλλά η Ida βρίσκεται παγιδευμένη σε κάποια γωνία του πλάνου. Το σχεδόν τετραγωνισμένο aspect ratio (1:33), παρότι ασυνήθιστο στην εποχή του widescreen κινηματογράφου, ενισχύει αυτό το κλειστοφοβικό συναίσθημα. Ακόμα κι έτσι όμως, κάθε πλάνο είναι από μόνο του σαν ένα έργο τέχνης με υπέροχο βάθος και στήσιμο.

Είναι δύσκολο να πω περισσότερα για την ιστορία σε όσους δεν έχουν ήδη δει την ταινία, είναι πάντως απλή, ανθρώπινη και χωρίς υπερβολές, και το τέλος είναι αρκετά καλό. Η κρύα αισθητική της ταινίας θα εμποδίσει κάποιους από το να νιώσουν εμπάθεια για τα γεγονότα που συμβαίνουν. Σε αυτό βοηθούν και οι (σκόπιμα) απογυμνωμένες από έκδηλα συναισθήματα ερμηνείες, τις οποίες κάποιοι ίσως βιαστούν να θεωρήσουν κακές.