Το παρόν επεισόδιο αποτελεί το τρίτο μέρος του αφιερώματος μου για “Τα καλύτερα Animation όλων των εποχών“. Προτείνω να διαβάστε πριν, το πρώτο επεισόδιο με τίτλο “Οι Κλασικές”, στην συνέχεια το δεύτερο επεισόδιο με τίτλο “Οι Σύγχρονες” και τέλος να επιστρέψετε στο παρόν κείμενο.
Μια χώρα με τεράστια παράδοση στην καλλιγραφία και το σχέδιο δεν θα μπορούσε να μην μας απασχολήσει και στο κινούμενο σχέδιο. Πρόκειται για μια ολόκληρη σχολή animation με χιλιάδες τίτλους ταινιών την τελευταία 50ετία και με εκατομμύρια φανατικούς σε όλη την υφήλιο. Με ξεχωριστή τεχνοτροπία, πολύ μακριά από αυτήν της Disney, και με σενάρια που καλύπτουν όλο το φάσμα της σύγχρονης δραματουργίας (κωμωδίες, θρίλερ, επιστημονική φαντασία, δράμα μέχρι και σοφτ πορνό) τα ιαπωνικά anime έχουν παραδώσει κάποια πολύ επιδραστικά αριστουργήματα στην έβδομη τέχνη.
Η cyberpunk όπερα του Katsuhiro Otomo αποτελεί ίσως το πιο επιδραστικό anime της ιστορίας, εμπνέοντας πολλούς μετέπειτα δημιουργούς animation ταινιών (και όχι μόνο), τόσο σεναριακά όσο και σχεδιαστικά. Οριοθετεί την εκρηκτική είσοδο του ιαπωνικού anime στον χώρο του sci-fi, χρησιμοποιώντας ως όχημα την νευρώδη πλοκή, αρκετή βία και το πειραγμένο σενάριο, για να μας μεταφέρει σε μια μελλοντική δυστοπία με ελάχιστες μα καταστροφικές διόδους διαφυγής.
Τοποθετημένο στο μέλλον κι αυτό (συγκεκριμένα στο 2029), πρέπει να είναι η ταινία που λιώσανε στο DVD οι αδερφοί (τότε) Wachowski, πριν γράψουν το σενάριο του Matrix.Μην σας πω ότι πρέπει να τους γίνει μήνυση, γιατί πέρα από το σενάριο, το όλο στήσιμο και η σκηνογραφία του Matrix είναι copy-paste του Ghost in the Shell. Καταλαβαίνετε, δεδομένης της καλλιτεχνικής και εμπορικής επιτυχίας του Matrix, για πόσο καλή ταινία μιλάμε. Μεθυστικοί ρυθμοί, φιλοσοφία, μελαγχολία μα και δράση, μουντά χρώματα, σε ένα μέλλον που η συνείδηση των πραγματικών ανθρώπων, μπαίνει στο σώμα “κελί” κλώνων και αποκτά ασύλληπτες δυνάμεις. Must see έπος για κάθε φαν του σινεμά φαντασίας.
Ο μάγος του anime Hayao Miyazaki (ο Ιάπωνας Disney κατά πολλούς) μπολιάζει στο εν λόγω φιλμ πολλά στοιχεία της ιαπωνικής παράδοσης, όπως ευγενείς πολεμιστές και δαίμονες, με κλασικά στοιχεία ταινιών μάχης, κι όλα αυτά τα τυλίγει στο αλληγορικό πέπλο της μάχης των δυνάμεων της φύσης εναντίον της αχόρταγης εκβιομηχάνισης που επιβάλλει ο άνθρωπος. Επική επιστημονική φαντασία με προβληματισμό, που σημειωτέον, γνώρισε και τεράστια εμπορική επιτυχία στην Ιαπωνία.
Μέσα από μια αρκετά ελεύθερη διασκευή στην Αλίκη στην Χώρα των Θαυμάτων, ο Hayao Miyazaki κάνει μια δριμεία κριτική στην σύγχρονή Ιαπωνία του αδηφάγου κέρδους και της μόλυνσης, αναπολώντας τις κλασικές ιαπωνικές αξίες. Όλα αυτά μέσω ενός σουρεαλιστικού παραμυθιού, με εικόνες που στοιχειώνουν το μυαλό (τρομερή σύλληψη ο χαρακτήρας No-face), με την άδολη παιδικότητα να την διέπει από την αρχή μέχρι το τέλος. Παγκόσμια εμπορική επιτυχία που ανάγκασε τους δημιουργούς της Δύσης να περάσουν κι αυτοί βαθύτερα μηνύματα μέσα στις ταινίες τους και να απευθυνθούν σε ένα ευρύτερο ηλικιακά κοινό.
Το πιο mindfuck φιλμ της λίστας είναι στην ουσία ένα ψυχεδελικό ταξίδι στον κόσμο των ονείρων. Με καλειδοσκοπικά φάσματα, με σκιές και με οργιώδη στην σύλληψη τους πλάνα, καταφέρνει να εικονοποιεί ιδανικά το παράλληλο σύμπαν του φανταστικού που κοιμάται και ξυπνάει μέσα στα όνειρά μας. Τρόμος, ψυχολογική ανάλυση και δράση δίνουν μέσω αυτού του περίεργου anime την ιδανική πρώτη ύλη στον κύριο Nolan για το δικό του Inception (2010).
Ευτυχώς ή δυστυχώς, η παντοκρατορία του Disney στον 20ο αιώνα, επέβαλε στην συνείδηση του κοινού έναν συγκεκριμένο τύπο κινουμένων σχεδίων. Πολλά χρώματα, χαρούμενες φιγούρες, οικογενειακά σενάρια. Σε μεγάλο βαθμό, τουλάχιστον όσον αφορά τον σχεδιασμό, και τα ιαπωνικά anime δεν παρέκκλιναν πολύ από τα παραπάνω στοιχεία. Υπήρξαν όμως animation movies από τα 60s μέχρι και σήμερα, που κυρίως με όχημα τον πειραματισμό, έδωσαν κάτι διαφορετικό στο είδος. Μάλιστα, κάποιες από αυτές ήταν πολύ καλές…
Τα swinging 60s αποτέλεσαν το έναυσμα ενός οργασμού καλλιτεχνικής ελευθερίας σε κάθε μορφή της τέχνης. Δύσκολα θα μπορούσε να ξεφύγει το animation από αυτό το κύμα ανανέωσης. Τρανή απόδειξη του παραπάνω, αυτό το ψυχεδελικό φιλμ του George Dunning με πρωταγωνιστές τους Beatles. Ένα animated fantasy musical (!), οπού οι περίεργοι ήχοι της πειραματικής περιόδου του γκρουπ συνοδεύουν τις λυγισμένες και παραμορφωμένες φιγούρες των ηρώων και σχηματίζουν ένα απίστευτο trip, στο οποίο πρέπει να αφήσεις τον εαυτό σου να κυλήσει για τα 90 λεπτά της διάρκειας της. Ένα μαστουρωμένο παραμύθι για μεγάλα παιδιά, καλλιτέχνημα του animation…
Γίνεται live action και animation μαζί; Γίνεται. Και μάλιστα δεμένο πολύ όμορφα από τον μάστορα Robert Zemeckis. Φιλμ νουάρ στην ουσία, με την ιστορία να εκτυλίσσεται στο Los Angeles του 1947. Φρενήρεις ρυθμοί, μυστήριο, δράση και animated ήρωες χαραγμένοι στην ποπ κουλτούρα (Roger και Jessica Rabbit) σε ένα καλοδουλεμένο φιλμ φόρο τιμής τόσο στο animation όσο και στην χρυσή εποχή του Hollywood.
Ο αγαπημένος μου Tim Burton, προσέφερε στην ανθρωπότητα αυτό το πειραγμένο παραμύθι, για να μείνει για πάντα στην ιστορία ως μια από τις καλύτερες ταινίες του. Stop motion τεχνική, goth αισθητική κι ένα σπαρταριστό σενάριο που τοποθετεί έναν κάτοικο της Haloween Town στην Christmas Town, με τις κωμικοτραγικές καταστάσεις που αυτό συνεπάγεται. Η πιο αντί-χριστουγεννιάτικη (!) χριστουγεννιάτικη ταινία. Σε αυτό το φιλμ ο Tim Burton γυρίζει πίσω στις ρίζες του, στα χρόνια που ήταν σχεδιαστής της Disney, αποδεικνύοντας περίτρανα πως δεν το ξέχασε το άθλημα!
Αν και τυπικά το σχέδιο του δεν παρεκκλίνει και πολύ από την καθιερωμένη Disney φόρμα, αυτό το φιλμ δεν θα μπορούσε με τίποτα να μπει σε μια από τις προηγούμενες κατηγορίες. Αναρχικό ως εκεί που δεν πάει, πικρόχολο, με σκληρή σάτιρα της σύγχρονής Αμερικής, δεν αφήνει τίποτα όρθιο στο πέρασμα του. Φανατισμός, θρησκείες, πόλεμοι, εκπαιδευτικό σύστημα, αξίες, ρατσισμός, όλα αυτά και πολλά άλλα κακώς κείμενα της σύγχρονης παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας σχολιάζονται πανέξυπνα και με σκέρτσο, μέσα από το πρίσμα τεσσάρων τυπικών παιδιών μιας βλαχοαμερικάνικης κωμόπολης. Πολύ, πολύ γέλιο. Και κλασικά “Oh my God, they killed Kenny!” -“You bastards!”
Ένα αυτοβιογραφικό animation δράμα ερχόμενο από το Ιράν, έμελε να γίνει το talk of the town του φεστιβάλ των Καννών το 2007. Κι όχι άδικα. Το φιλμ ακολουθεί την τεχνική του ασπρόμαυρου σχεδίου, ακριβώς όπως το κόμικ στο οποίο βασίστηκε, για να αφηγηθεί την ζωή και την εξορία τελικά ενός κοριτσιού από το θεοκρατικό Ιράν. Ένα πολύ δυνατό φιλμ, αρκετά αρτιστικό, μα περιέργως όχι βαρετό, που στηλιτεύει τόσο τα κακώς κείμενα του φανατισμού στις ισλαμικές χώρες, όσο και του ρατσισμού και της αποξένωσης στις δυτικές κοινωνίες στις οποίες εγκαθίστανται οι προσφυγές . Πολύ ανθρώπινο, πολύ όμορφο, δεν μπήκε τυχαία στην λίστα με τις 100 καλύτερες ταινίες όλων των εποχών σύμφωνα με το εγκυρότατο –και καθόλου δήθεν ή κουλτουριάρικο – Empire.